Dag 13: My Son Sanctuary

Om 6 uur 's morgens werden we door onze gids en chauffeur afgehaald. Een dunne band mist hing boven de rijstvelden en filterde het licht van de opkomende zon. Amper een uur later werden we van de entree van My Son met een electro auto naar het heiligdom gereden.
Met zo'n vroeg bezoek wilden we de ergste warmte en drukte vermijden. Daarin zijn we zeker geslaagd, we waren bijna de enige bezoekers op dit uur en de zon stond nog laag aan de hemel, het licht was nog niet zo fel. My Son ligt in een prachtige, weelderige vallei omringd door bergen en bossen, waar ook de Thu Bon rivier ontspringt. De tempelstad dankt haar naam aan de Mooie (My) Berg (Son) Hon Quap. Hier in het hart van hun rijk bouwde het volk van de Cham deze torentempels en heiligdommen in een periode van de 4e tot de 13e eeuw.  Toen werden de Cham verdreven door de Viet uit het noorden. Het complex raakte in onbruik en in verval en het werd in de volgende eeuwen overwoekerd door de jungle.

Pas in 1898 ontdekte de Fransman Camille Paris de ruïnes van My Son en onder zijn leiding vonden opgravingen en een indeling van de verschillende tempelgroepen (A / N) plaats. Deze indeling wordt nog steeds gehanteerd. Van 1937 t/m 1944 is door de Fransen gewerkt aan restauratie van de tempelruïnes, maar de daaropvolgende oorlogen zouden hun tol eisen. Vooral de Amerikaanse B-52 bombardementen in 1969 (vanwege de aanwezigheid van de Viet Cong) hebben een groot deel van het complex verwoest, o.a. de mooiste Kalan A1. Later hebben de Vietnamezen met deskundigen uit andere landen de restauratie en opgravingen weer opgenomen, maar deze werden en worden nog steeds bemoeilijkt door onontplofde explosieven. Het is dan ook niet raadzaam om op eigen gelegenheid buiten de paden rond te struinen.
Sinds 1999 staat My Son Sanctuary op de Unesco Erfgoed lijst .

De eerste groep gebouwen waar we onze wandeling begonnen (ik meen C) is als geheel het meest compleet en best bewaard. Er zijn verschillende soorten bouwwerken, o.a. de "torentempels", maar ook andere heiligdommen, gaanderijen en werkplaatsen.

rechtsonder een bomkrater

De Cham waren geïnspireerd door het Indiase hindoeïsme. Vele tempels waren gewijd aan hindoe godheden als Krishna en Vishnu, maar vooral aan Shiva. Er zijn ook verschillende lingas (symbool van de scheppingskracht van Shiva) in combinatie met een yoni. De lingam representeert het mannelijke, yoni het vrouwelijke. 

De constructie van de torentempels bestaat uit bakstenen met stenen pilaren; de rijke decoraties in bas reliëfs zijn van zandsteen. Het metselwerk is heel bijzonder en vertoont een glad oppervlak, doordat de Cham geen mortel gebruikten, maar een hars gemengd met fijn vermalen baksteen en schelpen. Slechts fijne naden scheiden de bakstenen, die daardoor wel los gestapeld lijken. Doordat bij restauratie wel van metselspecie gebruik is gemaakt, is het verschil tussen de originele en de herstelde tempeldelen heel goed te zien.

Deze tempel bestaat uit drie delen. Wie voor verering van de lingam kwam, moest in de rij staan en in de voorste ruimte wachten tot een bepaalde geestelijke staat bereikt was, vervolgens ook in de tweede ruimte voor een verdere reiniging van de geest voordat men tenslotte naar het heiligdom mocht gaan.

Lingam en yoni

Stele met sanskriet inscripties

detail van de lingam

Prachtige decoraties en bas reliëfs

In een van de kleinere gebouwen zijn beelden en decoraties opgeslagen. Veel beelden zijn echter voor restauratie en behoud meegenomen naar musea. Volgens onze gids is er ook veel verdwenen naar Frankrijk, waaronder (delen van) beelden en kostbaarheden. Hij was daar enigszins wrevelig over, omdat hij het van weinig respect vond getuigen voor het heiligdom waarvan deze beelden e.d. onderdeel uitmaakten.

Het is duidelijk dat deze tempel aangetast is door het vocht en de milieu omstandigheden zijn dan ook een zorg voor het behoud van de site. De ligging in deze vallei is prachtig maar het woud en het vele water uit de bergen vormen een bedreiging in de vorm van vocht en zelfs overstromingen voor My Son Sanctuary. De gevolgen van de klimaatverandering zullen hier nog aan bijdragen. Er worden reeds stappen ondernomen voor een verbeterde waterafvoer en men beraadt zich op verdere maatregelen.

Zelf heb ik deze omgeving met de vele stroompjes en de prachtige natuur, die vele vogels en vlinders aantrekt, als een van de mooiste stukjes Vietnam ervaren. Maar echt tijd om daarvan te genieten kreeg ik niet, want we moesten weer verder naar het volgende complex.

De Amerikaanse bombardementen hebben de fraaiste tempels tot een hoop puin gereduceerd.

Door instorting na bombardementen zijn de stenen bijzonder kwetsbaar geworden. Deze restanten worden voor verdere aftakeling door weersinvloeden beschermd door een afdak totdat aan restauratie kan worden begonnen. Het mooie stukje groen waar we overheen kijken is de rand van een grote bomkrater.

Teruglopend naar het restaurant waar we weer op het electrokarretje zouden stappen, kwamen we langs deze opgravingen. Er wordt nog steeds aan My Son Sanctuary gewerkt.

Ondanks het feit dat er zoveel vernietigd is, waren wij onder de indruk van de ruïnes van My Son, die getuigen van een bijzondere cultuur.

                                                                                      Via Bach Ma naar Hué >>