Onze kennismaking met Vietnam

Waarom Vietnam?
Na Maleisië wilden we altijd al onze kennismaking met Azië voortzetten in een ander land (of landen). De keuze viel nu op Vietnam, omdat we het gevoel hadden dat we, als we nog iets van het oude, het eigene van Vietnam wilden meemaken, niet veel langer moesten wachten. Op grond van de reiservaringen van anderen hoorden we al dat de ontwikkelingen snel gaan.

Saigon

Sinds de communistische partij in 1986 besloot tot ingrijpende economische hervormingen (Doi Moi) en openstelling van Vietnam voor handelscontacten met het westen, heeft de economie een opmerkelijke en gestadige groei doorgemaakt. Buitenlandse investeringen bleven niet uit. In 1994 hieven de VS het handelsembargo op en in 1995 werden de diplomatieke betrekkingen tussen beide landen hersteld, wat de weg vrij maakte voor ondersteuning door o.a. de Wereldbank. Dit maakte verdere vooruitgang mogelijk. Hoewel minder ernstig dan in andere landen is ook in Vietnam de financiele crisis van Azie in 1998 goed voelbaar geweest; o.a.in de bouw en toerisme. Dat is nog steeds heel zichtbaar in de vele onvoltooide bouwprojecten her en der in het land; bij Ninh Binh fietsten we langs een vakantiedorpje in ver gevorderd stadium van de bouw, maar inmiddels door planten bewoond.
De economie zit de laatste jaren echter weer flink in de lift en de verwachtingen voor de komende jaren zijn ook gunstig. Buitenlandse investeringen, export en ook toerisme zijn daarbij factoren van belang. Dat is natuurlijk mooi voor het land en de bevolking, maar het heeft ook wel gevolgen waar wij vraagtekens bij zetten, omdat o.a. infrastructuur en milieubeheer met de ontwikkelingen niet gelijk opgaan. Dat komt in onze blogberichten hier en daar dan ook wel ter sprake.

Hoewel er in grote steden, m.n. in wijken 1 en 3 in Saigon wel gewaarschuwd wordt voor zakkenrollerij en tassendieven, is er in Vietnam weinig sprake van criminaliteit. Als toerist hoef je daar niet echt bang voor te zijn en wij hebben ons in ieder geval op geen enkel moment onveilig gevoeld.

uitzicht op een voorouderaltaar vanuit onze hotelkamer in Hué

We hebben geleerd dat in de Vietnamese samenleving vier kernwaarden belangrijk zijn: respect voor de familie, het behoeden en hoog houden van de goede naam van de familie, respect voor anderen en de wil om te leren. Er zijn dan ook sterke familieverbanden. De kinderen leven vaak samen met de ouders. Wanneer een koppel trouwt, gaat de vrouw in de woonplaats van de man wonen. De (ouste) zoon zorgt voor de ouders.

Hué

Overledenen worden tot zeker drie generaties terug geëerd bij het voorouderaltaar om de lichaamszielen in de familie te houden. De overledenen bieden troost en bescherming, maar kunnen ook straffen. Dagelijks worden er wierookstaafjes gebrand en op speciale dagen worden offergaven bij het altaar gelegd. Niet zelden zagen we dergelijke altaren buiten voor het huis of (vanuit een hoge hotelkamer) op het dak. Soms bleef het niet bij één altaar, maar waren er twee of zelfs drie. Wanneer de relatie met een familielid tijdens het leven is verstoord of er ergens iets misgegaan is of wanneer iemand kinderloos is gestorven, kan zo'n verwant een boosaardige demon (qui) worden of een hongerige geest (ma). Het altaar dient ervoor om te voorkomen dat zij rusteloos gaan rondzwerven. Onze gids noemde dat een altaar voor de homeless, wat ik aanvankelijk heel letterlijk als daklozen, zwervers interpreteerde. Sympathiek, maar ik had wel het gevoel dat ik iets niet helemaal goed begreep. Misverstanden tussen twee culturen. Dergelijke informatie over religie, m.n. over Boeddhisme, Confucianisme en Taoïsme en de invloed daarvan op het dagelijks leven vond ik bijzonder nuttig in de ANWB Wereldreisgids.

Vietnam heeft een lange historie van oorlogen en conflicten. De Chinezen hebben eeuwenlang hun stempel op het Vietnamese leven gedrukt, maar ook India had in het zuiden (Mekong) en midden van het land stevig voet aan de grond gekregen. Tussen de vierde en de dertiende eeuw was de tempelstad My Son het religieuze en culturele centrum van de hindoeïstische Cham.
Om de korte uitleg van onze gids bij My Son te volgen: de oorspronkelijke volken uit het midden (Cham) en zuiden (Khmer) van het land zijn door de noordelijke Viet overwonnen (17e eeuw) en verdreven. Deze bevolkingsgroepen behoren nu evenals de etnische groepen in de bergen tot de minderheden onder de bevolking.

Hanoi - presidentieel paleis

In de 17e eeuw kwamen de Europeanen een duit in het zakje doen of misschien beter: er een duit uithalen, want er moest natuurlijk wel aan verdiend worden. In navolging van de Portugezen stichtten de Fransen er handelsposten, missionarissen hadden een grote invloed op het dagelijks leven in het land. In de tweede helft van de 18e eeuw hadden de Fransen een stevige positie op het schiereiland, terwijl de Trinh- en Nguyen-clans een onderlinge machtsstrijd voerden en er allerlei conflicten en opstanden  waren tegen deze vorsten, die hun machtspositie verder verzwakten. Uiteindelijk zou het land samen met Cambodja en Laos onder Frans bestuur komen.  Meer over de oude en moderne geschiedenis van Vietnam staat helder beschreven op  o.a. Landenweb Vietnam. De invloed van al deze ontwikkelingen zien we terug in het religieuze leven en de daarbij behorende bouwkunst.
In reisgidsen wordt graag gewezen op de fraaie architectuur die resteert uit de Frans-koloniale periode. De manier waarop de Fransen de Vietnamezen in die tijd hebben behandeld is echter allerminst fraai en leidde tot het verzet van de Vietminh en de eerste Indochinese oorlog. Het is goed om dat in het achterhoofd te houden. Dan is het ook heel begrijpelijk dat Ho Chi Minh niet in het mooie, Franse paleis  in Hanoi wilde wonen, maar een eigen traditioneel houten Thai-woning liet bouwen.

Hoi An

Boeddhisme vindt zijn origine in India, maar is in Vietnam door de Chinezen
geïntroduceerd en wordt door meer dan de helft van de bevolking aangehangen. Daarnaast kennen Confucianisme en Taoïsme veel aanhangers in Vietnam. Zoals onze gids zei: het zijn niet zozeer geloven als wel een houding, een levenswijze, waardoor ze naast en zelfs met elkaar kunnen bestaan.
Zo zijn deze religies ook vermengd geraakt met animisme en voorouderverering en zelfs samengesmolten tot min of meer één geloof, het Tam Giao.
Tempels en pagodes vind je dan ook in het hele land, prominent en dominant, of bescheiden en achteraf. Ik vond gebruik van het begrip tempel en pagode erg verwarrend, wat is het verschil? Onze gids legde die vraag als volgt uit: een tempel is voor eerbetoon aan mensen, een pagode voor de goden. De uitleg van Getaway vind ik ook helder:  "de Vietnamezen zien een pagode (chia) als een plek om te eren, waar offers gebracht worden en waar wordt gebeden. Een tempel (den) is niet zozeer een plek voor religie maar meer voor de herdenking van historische figuren, zoals Confucius, Tran Hung Dao of Ho Chi Minh." Alotrip vermeldt op de website dat Ngoc Son in het Huan Kiemmeer in Hanoi aanvankelijk pagode werd genoemd, maar dat de benaming later is veranderd in tempel, omdat deze gewijd was aan mensen als Van Xuong en Tran Hung Dao. Dat sluit naadloos bij de voorgaande uitleg aan.
Wij hebben verschillende religieuze monumenten bezocht, met name in Hoi An en Hué en ook in Tam Coc. En ook de Cao Dai tempel in Tay Ninh, maar over deze sekte meer in het betreffende blogbericht. En die wordt dus tempel genoemd.......! Het blijft verwarrend!
Het hindoeïsme zagen we vooral terug in My Son, de restanten van een rijke cultuur. In Saigon hebben we de Mariammamtempel bezocht, de enige die wij in Vietnam hebben gezien. Hindoes en islamieten vormen een kleine minderheid.

Saigon kathedraal

Het katholicisme is al door de Portugezen en later nog meer door de Fransen, zeker tijdens hun bewind, in Vietnam ingevoerd en verbreid en kent ook tegenwoordig nog vele gelovigen. Het protestantisme kwam hier pas begin 20e eeuw om de hoek kijken en is minder geaccepteerd. Onze gids verklaarde dat het katholicisme zich wat gemakkelijker voegde naar de andere religies en levenswijzen dan het veel dogmatischer protestantisme. Dat ligt dan blijkbaar toch wat moeilijker.
De kathedralen in Saigon en Hanoi en vele kerken getuigen van een actief christelijk geloofsleven.
Het communistische Vietnam gaat echter meer voor atheïsme en hoewel er sinds 1992 vrijheid van godsdienst is en iedereen officieel gelijk is, moedigt de overheid de uitoefening niet aan en lijkt de praktijk niet altijd in overeenstemming met het officiële standpunt van gelijke behandeling.
Dit is in principe geen gespreksonderwerp: over politiek wordt niet gesproken. Laten we zeggen dat de vrijheid van meningsuiting niet zo onbelemmerd is als bij ons in het westen.

Mekong delta - bakster van Banh Xeo

Wij hebben genoten van onze reis door Vietnam. Wij hebben de mensen als bijzonder vriendelijk, open en toegankelijk ervaren. In het zuiden iets spontaner, in het noorden vaker iets meer terughoudend, maar nooit onvriendelijk of onhebbelijk. De meeste Vietnamezen - buiten de toeristenbranche - spreken alleen Vietnamees. De huidige generatie studenten leert Engels en moet de taal in vraaggesprekken met toeristen oefenen, zoals we hebben gemerkt. Er zijn ook andere mensen die zich het Engels in min of meerdere mate eigen maken in contacten met buitenlanders. Onze gids in het Bach Ma NP zal nog lerende zijn geweest, maar de gids in Sapa vonden wij goed geslaagd als autodidact.

Mijn beeld van Vietnam werd voorheen bepaald door de Vietnamees-Amerikaanse oorlog, rijstvelden en de typische conische hoeden. Dan is het fijn om met gidsen op stap te zijn die vertellen en toelichting geven. Maar ook daarin zaten hiaten en achteraf heb ik met behulp van boeken en het internet verdere verbanden kunnen leggen en een completer beeld gekregen.

De hele reis was uitstekend georganiseerd en verzorgd, zodat we zeer tevreden terug kijken. Alleen over Halong Bay waren we minder enthousiast, omdat we - zelfs de onverwachte blokkade op het kanovaren daargelaten - de invulling van het programma (geen contacten met de vissers of het community centre, wel het dubbele bezoek aan de pearl farm) en de informatie die we kregen, aan de magere kant vonden.
Met een georganiseerde reis lever je natuurlijk wel wat vrijheid en flexibiliteit in, omdat alles vastligt. Zelfs de menu's tijdens de excursies. Dat zijn, evenals op de Mekong- en Halong Bay-boten set menu's, zodat bepaalde gerechten zich wel eens willen herhalen. We hebben in vier weken zeker vijf keer pompoensoep gegeten, meer dan normaal in een heel jaar! Maar dat mocht de pret niet drukken. Er resteerde voldoende ruimte om zelf op verkenning te gaan.

Alle berichten over het heerlijke eten in Vietnam kunnen we trouwens alleen maar bevestigen. En wie vrij is om overal van alles te proeven, zou ik het niet willen ontraden. In de Vietnamese keuken zwaait Vers de scepter; salades van groente en fruit en een keur aan verse kruiden ontbreken zelden en hoewel altijd gewaarschuwd wordt om alleen van gekookt water-gerechten te eten, hebben wij nooit daarnaar gevraagd en we zijn nooit ziek geworden.


We gaan nu naar het begin van onze reis:
https://renrvietnam.blogspot.nl/2017/05/hong-kong.html?zx=6d1a1dab3f7bcc4c